Er gaat een prettig vuurtje door de wereld van welzijn en zorg: Positieve Gezondheid als nieuwe visie op het werk. Hoe vertaal je deze visie zodat de eigen regie in het licht van de dagelijkse uitdagingen daadwerkelijk gestimuleerd kan worden? De combinatie met Transactionele Analyse levert daarvoor een stevige basis in houding en gedrag, werkend vanuit gelijke waarden. www.maakpositiefverschil.nl biedt je een verrassend perspectief.
Positieve Gezondheid in zorg en welzijn
Machteld Huber stelt dat ‘Gezondheid het vermogen (is) om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven’ (zie voor de meest recente informatie haar website ipositivehealth.com). Deze holistische visie op gezondheid heeft vele harten veroverd als hét antwoord waarnaar we zochten. Het zijn eenvoudige beelden en gaat uit van voor iedereen herkenbare levensbehoeften.
In deze blog een kennismaking met hoe Positieve Gezondheid (PG) te implementeren is in iedere zorgorganisatie met behulp van de Transactionele Analyse (TA) als werkinstrument.
Uitgangspunten van Positieve Gezondheid
Wanneer we uitgaan van hoe iemand in zijn vel zit, welke lichamelijke problemen er mogelijk zijn, hoe deze samenhangen met de thuissituatie, wat deze persoon doet en hoe hij of zij het leven inricht, hoe de contacten zijn en waarvoor hij of zij gaat of staat, krijg je een totaalbeeld van de persoon. Keuzes die je daarop baseert, uitgaand van eigen wensen en regie, hebben een grotere kans van slagen dan opgelegde behandelplannen op basis van een enkele diagnose en aan de bewoner of cliënt opgedrongen keuzes.
Ik wil niet doen aan ‘bashen van instellingen’. Mensen in de zorg zijn meestal uitermate begaan met hun bewoners. Maar we zijn gewend geraakt aan een medisch diagnosemodel als grondslag voor hoe we met mensen omgaan die verblijven in instellingen. Zolang het gaat om het vaststellen van een ziektebeeld is er niets mis met een diagnose, alleen werkt dit vaak stigmatiserend, en wijst daarmee de weg naar een lineaire behandeling. Mensen leven echter niet lineair. Kan het anders?
Voorbeeld
De man is agressief. De nog jonge zorgorganisatie wil werken met Positieve Gezondheid als uitgangsvisie. Het team omarmt de benadering maar heeft moeite met de man. Er gaan geluiden op om de beheersmaatregelen uit te breiden. Er moeten toch sancties ingesteld kunnen worden?
Transactionele Analyse en Positieve Gezondheid, een perfect koppel
Buiten de vele verdiepingsmogelijheden en handvatten die de TA biedt, waarover straks meer, zijn er een paar opvallende gelijkenissen met de Positieve Gezondheid:
- Ieder mens kan denken
- Ieder mens kan veranderen
- Ga uit van positieve intenties van jezelf en de ander, en van de gezamenlijke mogelijkheden
- Houdt het simpel! Als je het niet kunt tekenen, moet het overnieuw
Ook de TA gaat uit van de optimale eigen regie als basis voor gewenste veranderingen. Door bewust te zijn van eigen vooroordelen en vernauwende denkkaders voorkom je stigmatisering. Als de TA het hierbij zou houden was het nog niet zo behulpzaam. Maar de achterliggende systematiek en diepgang maakt de te nemen stappen inzichtelijk en overzichtelijk. En nog mooier: inclusief vertaling naar de interacties tussen mensen. Daarmee krijgen we voor de implementatie van Positieve Gezondheid in de praktijk een zeer bruikbare en leervriendelijke serie handvatten.
Voorbeeld
Het team leert te zien hoe het eigen vooroordeel in combinatie met ‘zo ben ik nu eenmaal’-overtuigingen leidt tot standaardreacties op bepaalde personen. Het ervaart geen keuzemogelijkheden in het eigen gedrag, maar wordt zich als eerste stap wel bewust van het feit dat die keuzes er wel degelijk zijn. Dat is voor sommigen best even slikken. Langzaamaan verkennen de teamleden nieuwe gedragsmogelijkheden. Dat heeft effect op de bewoners, maar meer nog op henzelf. En het effect beperkt zich niet tot de werksituatie.
Systematiek en handvatten in de TA: egotoestanden
De TA is breed genoeg om organisaties te helpen veranderen, of mensen uit een diepe depressie te helpen. Waar het hier om gaat is hoe gedrag van medewerkers in instellingen congruent kan worden met de uitgangspunten van Positieve Gezondheid. TA gaat om te beginnen uit van een mensbeeld dat voor ieder gelijk is, opnieuw een basis die TA deelt met de PG. Een eenvoudig beeld om mee te beginnen: de egotoestanden.
We hebben allemaal in ons drie herkenbare delen, een Ouder, een Kind en een Volwassene (met hoofdletters, om ze te onderscheiden van echte ouders, kinderen en volwassenen). De Ouder is een vergaarbak van alles wat met ouderfiguren in je leven binnenkwam aan overtuigingen, gedachten, geboden en verboden. Werkelijke herinneringen aan werkelijke personen. Het Kind is een vergaarbak van werkelijke eigen ervaringen, gedachten en gevoelens. Niet beperkt tot de kinderjaren, je ontwikkeling gaat immers door. En de Volwassene is de regisseur die in contact staat met de huidige realiteit. Hoe meer de Ouder- of Kindervaringen en -overtuigingen dwingend aanwezig zijn, des te meer is het ‘zicht’ van de regisseur gekleurd of gefilterd. Dat zorgt ervoor dat je in het Hier en Nu, de plek waar de Volwassene in contact is met de wereld, gefilterd zult waarnemen en gekleurd zult reageren.
Mensen zijn sociale wezens. In interactie met de ander zijn we zichtbaar. En omdat ieder van ons die drie onderdelen in zich heeft met persoonlijke filters en verkleuringen, ontstaat er in de overdracht al snel ruis die moeilijk te herleiden is zonder zelfkennis en een sfeer van veiligheid en openheid.
Handvat twee: de transacties
Zet dus twee mensen naast elkaar, en als je goed kijkt zie je vuurwerk. Op Volwassen niveau vraagt de medewerker aan de bewoner: “heb je de boodschappen al gedaan”? Daarbij kijkt de medewerker over de schouder richting tas, waar de pijpjes pils parmantig bovenuit steken. De bewoner antwoordt vanuit de Volwassene: “jazekers!” Onderliggende boodschap van medewerker: “je maakt er weer een zooitje van”. Onderliggende boodschap van bewoner: “inderdaad! Lekker puh!”
In een instelling wonen kan onbedoeld bevoogdend werken. We kiezen voor de ander, beoordelen diens gedrag, controleren de uitkomsten. We hebben geleerd dat met een open houding te doen, maar in alles sijpelt het tegendeel door zonder dat we er bewust van zijn. Helaas versterkt onze houding de afhankelijkheidspositie van de bewoner.
Wat is er dus nodig? Dat je weet waar je eigen gedrag vandaan komt, en hoe je het zo kunt inzetten dat het natuurlijk, vanzelfsprekend en gelijkwaardig wordt, terwijl je toch veiligheid en functionaliteit blijft verzorgen (misschien op den duur samen met de bewoners).
Waarom is het niet makkelijk?
Wat mewerkers in de zorg prettig vinden (maar zelden uitspreken) is dat ‘zij’ , de cliënten, het probleem hebben, niet ik, de hulpverlener. Dus ik hoef niet met de billen bloot, maar zij! Ik zorg, zij ontvangen mijn zorg. Begrijpelijk, maar onhoudbaar wanneer je over wilt gaan naar werken vanuit Positieve Gezondheid.
….maar het gebeurt wel!
Gelukkig zijn er organisaties die het lef hebben nieuwe wegen in te slaan – ook al zijn ze nog niet uitgepijld. Die snappen dat PG invoeren vraagt om zelfinzicht op alle niveaus. Ja, ook in de bestuurskamer! De komende tijd zal ik verslag doen in mijn blog van enkele voorbeelden. Wanneer u interesse hebt of aansprekende voorbeelden hoor ik het graag. Bel of mail gerust:
06-33676165
fenno@maakpositiefverschil.nl
Dank voor het lezen, prettig als je wilt delen.
